نوستالژیِ وطن در شعر معاصر تاجیک

Abstract

موضوع بحث و پژوهش این مقاله «بررسیِ نوستالژی وطن در شعر معاصر تاجیک» است؛ پرداختن به شعر آسیای میانه (آن‌سوی آمودریا) از موارد ارزش‌مندی به شمار می‌رود، که توجه شعرا و پژوهش‌گران ایران و افغانستان را از چند دهه به این سو جلب نموده است. شعر تاجیک، درخت تنومندی از ادبیات فارسی است که با تغییر رسم‌الخط فارسی به لاتین و کریلیِ روسی، پیوند و مراودات فرهنگی ـ ادبی سه کشور (افغانستان، ایران و تاجیکستان) را تا حدی بیگانه و دورتر ساخت و پشتوانه‌ی آثار ادبی دو کشور را تا حدود زیادی از دست داد. در این پژوهش سعی بر آن صورت گرفته است که نوستالژیِ وطن را در شعر معاصر تاجیک محک بزند و نوع نگاه شعرای آن دیار را به مفهوم وطن‌های: «همزبانی، تاریخیِ ملی، وطن وسیع و وطن محدود (زادگاه، استان و...)» به بررسی بگیرد و سیرتحول تاریخی آن را با گذشت زمان روشن نموده و نگاه ملی‌گرایانه‌ی شعرا را با در نظر داشت تاریخی‌ِ آن بر اذهان خوانندگان این بحث واضح نماید و پیوند‌های نیمه‌گسسته‌ی حوزه‌ی فرارودان را از نو احیأ و قلمرو فارسی‌زبانان جهان را بارورتر و روح منسجمی ببخشد. بعد از پژوهش و بررسی، به این نتیجه رسیده‌ام که شعر معاصر تاجیک هم در حوزه‌ی شعر درون‌مرزی و هم مهاجرت آن، بعد از سال‌های استقلال (1991م) تا کنون (2023م) به شدت به سوی هم‌گرایی میان ملت‌های آریایی‌نژاد، هم‌تباریِ تاریخی و احیأی گسست‌های فرهنگی شکل گرفته است و رسانه‌های اجتماعی و چاپ و نشر آثار شعرا در چهار کشور،(افغانستان، ایران، تاجیکستان و اوزبیکستان) در امر شناخت و پیش‌رفت این موضوع، نهایت مفید و کارا واقع گردیده است. شعرایی که به خط فارسی به گونه‌ی کامل آشنایی دارند و از سفرهای علمی و تحصیلی در این زمینه برخوردار بوده‌اند، در شعر آنان چندین نوعی از وطن دیده می‌شود. بلخ، تهران، خجند، اصفهان، کابل، بخارا و سمرقند و شهرهای دیگر قلمرو ایران شاهنامه، از یک نوعِ تقدس و ارزش‌مندیِ تاریخی برای‌شان برخوردار است و دید وسیعِ ملی‌گرایانه دارند و شعرشان در محور جغرافیای سیاسیِ ام‌روز خلاصه شدنی نیست.